- Xác định Gam của bài nhạc
- Lập bộ hợp âm cho gam đó
- Đặt hợp âm vào giai điệu
Trước hết, ta cần biết Gam là gì?
Gam là một tập hợp gồm 7 nốt nhạc. Có 2 loại Gam, là Gam trưởng và Gam thứ.
Nhắc lại khoảng cách giữa các nốt nhạc:
- Đô – Si : ½ cung
- Si – La : 1 cung
- La – Sol : 1 cung
- Sol – Fa : 1 cung
- Fa – Mi : ½ cung
- Mi – Rê : 1 cung
- Rê – Đô : 1 cung
Gam trưởng là gì?
Trước hết ta quy ước như sau: Q2T (Quãng 2 trưởng) ký hiệu là a, Q2t (Quãng 2 thứ) ký hiệu là b.
Nếu bạn chưa nắm rõ về khái niệm này, hãy đọc lại bài
(7 yếu tố cần nhớ trong học nhạc lý cơ bản cho guitar (phần I)
Công thức lập Gam trưởng là: a a b a a a b
Giải thích: 7 nốt nhạc của gam được tượng trưng bởi các kí tự a và b đó. Tính từ nốt gốc của gam, ta có cac nốt còn lại.
Ví dụ: Gam Đô trưởng (C)
Với nốt gốc là C, dựa vào công thức a a b a a a b đó. Tính từ nốt gốc của Gam, ta có các nốt còn lại.
- D ( Cách C 1 a)
- E ( Cách D 1 a)
- F ( Cách E 1 b)
- G ( Cách F 1 a)
- A ( Cách G 1 a)
- B ( Cách A 1 a)
- C ( Cách B 1 b)
Vậy gam C gồm 7 nốt là: C, D, E, F, G, A, B và không có dấu hóa nào.
Ví dụ 2: Gam Rê trưởng (D)
Với nốt gốc D, dựa vào công thức a a b a a a b ta có các nốt còn lại là:
- E ( cách D 1 a)
- F# ( cách E 1 a)
- G ( cách F# 1 b)
- A ( cách G 1 a)
- B ( cách A 1 a)
- C# ( cách B 1 a)
- D ( cách C# 1 b)
Vậy 7 nốt của gam D gồm có: D, E, F#, G, A, B, C# và có 2 dấu thăng ở F#, C#
Từ 2 ví dụ này, các bạn có thể tự mình tìm ra các nốt trong các gam trưởng còn lại một cách tương tự.
Gam thứ là gì?
Công thức lập Gam thứ là: a b a a b a a
Cũng tương tự cách làm của gam trưởng, ta có 2 ví dụ sau
Ví dụ 1: Gam La thứ ( Am ): theo công thức a b a a b a a ta có các nốt tiếp theo là:
- B ( cách A 1 a )
- C ( cách B 1 b )
- D ( cách C 1 a )
- E ( cách D 1 a )
- F ( cách E 1 b)
- G ( cách F 1 a)
- A ( cách G 1 a)
Vậy các nốt trong gam Am sẽ là: A B C D E F G và không có dấu hóa nào
Ví dụ 2: Gam Si thứ (Bm) cũng dựa vào công thức trên ta có các nốt:
- C# ( cách B 1 a)
- D ( cách C# 1 b)
- E ( cách D 1 a)
- F# ( cách E 1 a)
- G ( cách F# 1 b)
- A ( cách G 1 a)
- B ( cách A 1 a)
Vậy các nốt trong gam Bm sẽ là : B C# D E F# G A và có 2 dấu thăng tại C# và F#
Tương tự như vậy, bạn có thể tự suy ra các gam thứ khác nhé.
Lưu ý:
- Sau khi làm xong các gam trưởng thứ, ta sẽ thấy có tồn tại từng cặp gam trưởng thứ có cùng dấu hóa -> gọi là cặp trưởng thứ song song. Như ví dụ trên ta thấy gam D trưởng và Bm có cùng dấu hóa.
- Từ các điều trên ta có thể dễ dàng biết được 1 gam bất kì có bao nhiêu dấu thăng (#) hoặc dấu giáng (b) ở vị trí nốt nào. Điều này tạo tiền đề rất tốt để sau này các bạn có thể nhận biết 1 cách nhanh nhất gam của bài hát khi có bản nhạc trong tay.
Cách nhận biết gam của bài hát
Để nhận biết gam của 1 bài hát, thông thường ta dựa vào 2 yếu tố sau:
- Dấu hóa cố định của bài hát được ghi ở đầu khuông nhạc
- Nốt nhạc cuối cùng của bài hát
Ta cần phải biết
Thứ tự cố định của dấu thăng (#): Nhìn vào thứ tự trên, ta thấy ngay từ trái sang phải là các nốt: Fa Đô Sol Rê La Mi Si
Thứ tự cố định của dấu giáng (b): Với dấu giáng,thứ tự các nốt là Si, Mi, La, Re, Sol, Đô, Fa (ngược lại so với dấu thắng)
Một bản nhạc sẽ có dấu hóa ghi ở đầu khuông nhạc tương ứng với gam của bài nhạc đó.
Trong bài viết trên ta đã dễ dàng xây dựng các gam với các dấu thăng và giáng của gam đó.
Lưu ý: Quy tắc để tìm nhanh Gam của bài nhạc dựa vào dấu hóa
Với dấu thắng (#): từ dấu thăng cuối cùng, ta tiến lên 1 Q2t ta sẽ có nốt gốc gam trưởng cần tìm.
Ví dụ: bài nhạc có 2 dấu #, nhìn vào vị trí các dấu thăng ta có thể dễ dàng biết được , đó là các nốt F và C (theo thứ tự trái sang phải), vậy dấu # cuối là ở nốt C, từ nốt C# tiến lên 1 Q2t là nốt D, vậy bài đó thuộc gam D trưởng hoặc gam thứ song song là Bm.
Để biết được bài nhạc thuộc gam trưởng hay thứ, ta sẽ dựa vào yếu tố còn lại, đó là nốt nhạc cuối cùng của bản nhạc.
Một bài nhạc kết thúc bằng nốt nào đó, thì thường đó chính là nốt gốc của gam bài đó.
VD: bài nhạc kết thúc ở nốt C, thì thường bài đó ở gam C trưởng hoặc gam C thứ (Cm).
Để biết bài nhạc thuộc C hay Cm thì lại nhờ vào yếu tố phía trên, đó là dấu hóa đầu khuông nhạc
VD: bài nhạc có 2 dấu thăng và kết thúc ở nốt B, trước hết bài đó thuộc gam D hoặc Bm, vì nốt cuối cùng là nốt B, nên ta suy ra bài nhạc thuộc gam Bm.
Với dấu giáng (b): Làm tương tự
Ghi chú:
Với 1 bản nhạc thông thường, thì hầu như tuân theo các quy luật trên. Tuy nhiên không phải tất cả các bài hát đều tuân theo quy luật này. Bạn cần áp dụng một cách linh hoạt.
Học nhạc lý guitar cơ bản - Hợp âm, cấu tạo hợp âm
Vậy là chúng ta đã biết cách xác định Gam của 1 bài hát
Và điều tiếp theo là ta phải lập được bộ hợp âm trong gam đó để có thể biết được có những hợp âm gì để dùng đến trong gam đó, tất nhiên các hợp âm đề ở dạng cơ bản và chưa nâng cao. Ta cần hiểu rõ bản chất hợp âm
Bất kì hợp âm cơ bản nào đều được cấu tạo từ 3 nốt nhạc: nốt 1, nốt 3 và nốt 5. Trong đó nốt 1 là nốt gốc của hợp âm, nốt 3 tùy thuộc vào hợp âm trưởng hay thứ và nốt 5 là quãng 5 của nốt gốc
Hợp âm lại có 2 dạng, hợp âm trưởng và hợp âm thứ:
- Hợp âm trưởng: Nốt 3 là nốt cách nốt gốc một quãng 3 trưởng Q3T, nốt 5 lại cách nốt 3 1 quãng 3 thứ Q3t
- Hợp âm thứ: Nốt 3 là nốt cách nốt gốc một quãng 3 thứ Q3t, nốt 5 lại cách nốt 3 1 quãng 3 trưởng Q3T
Ví dụ:
Hợp âm C trưởng gồm 3 nốt:
- Nốt 1: nốt gốc C
- Nốt 3: nốt quãng 3 trưởng của C là E
- Nốt 5: nốt quãng 5 của C là G
=> Vậy hợp âm C trưởng gồm có 3 nốt C, E và G
Hợp âm C thứ gồm 3 nốt:
- Nốt 1: nốt gốc C
- Nốt 3: nốt quãng 3 thứ của C là Eb
- Nốt 5: nốt quãng 5 của C là G
=> Vậy hợp âm Cm gồm 3 nốt là C, Eb và G
Học nhạc lý guitar cơ bản - Bộ hợp âm của Gam
Sau khi đã hiểu rõ về hợp âm, ta sẽ đi tìm các hợp âm trong 1 gam
Như ta đã biết, trong 1 gam sẽ có các hợp âm tương ứng, 1 gam có 7 nốt nhạc, như vậy ta sẽ có 7 hợp âm tương ứng thuộc gam đó.
Giả sử ta xác định được bài hát chơi ửo C trưởng (hay gam Đô trưởng)
Gam C trưởng gồm 7 nốt: C, D, E, F, G, A, B và không có thăng, giáng gì.
Các hợp âm trong gam C là:
C – Dm – Em – F – G – Am – Bdim
Riêng hợp âm B thì sẽ là Bdim (ta sẽ học sau vì là hợp âm nâng cao)
Vậy khi chơi 1 bài nhạc giọng C thì ta cần 6 hợp âm chính đó là C, Dm, Em, F, G, Am.
Tương tự như vậy các bạn hãy thử tự mình làm bộ hợp âm giọng khác D, E ,F,….
Các bộ hợp âm của gam thứ sẽ trùng với các hợp âm trưởng cùng dấu hóa.
Học nhạc lý guitar cơ bản - Hợp âm Dominant
Nếu như bạn đã nắm rõ các hợp âm cơ bản rồi, chúng ta sẽ chuyển sang một phần nâng cao hơn 1 chút về hợp âm Dominant (gọi tắt là hợp âm 7 trong bài viết này)
Tính chất của hợp âm 7 này ra sao trong các bài nhạc?
Nghe một hợp âm 7, ta sẽ có cảm giác không thuận tai, dường như có cái gì không ổn, và phải giải quyết bằng cách về chủ âm thì mới êm tai.
Để đệm các bài hát nhạc việt, bạn chỉ cần dùng hợp âm 7 ở bậc 5 của âm gia là được.
Ví dụ: Trong bộ 6 hợp âm dùng đệm trong C trưởng và Am thứ, thì chỉ có 2 hợp âm có thể chuyển về hợp âm 7 là G7 và E7
Như thế thì trong bộ hợp âm của chúng ta đã học ở trên, sẽ mở rộng ra thành 8 hợp âm, đó là: C, F, G, G7 và Am, Dm, E, E7
Tóm lại, khi dùng hợp âm 7, các bạn cần lưu ý những điểm sau:
- Chỉ dùng hợp âm 7 cho những hợp âm ở bậc 5
- Sau khi dùng hợp âm 7, thì quay về chủ âm.
- Khi tạo hợp âm 7, nên nhớ nốt ở bậc 7 này phải cách chủ âm 1 cung. Ví dụ: C7 gồm Đô-Mi-Sol-Si(giáng), chứ không phải Si, vì Si cách Đô chỉ có nửa cung.
Lưu ý:
thực chất là có nhiều loại hợp âm 7 khác nhau, tạo nên nhiều màu sắc khác nhau nữa, tuy nhiên bài viết này chỉ hướng dẫn các bạn cách dùng hợp âm Dominant 7. Ví dụ: Major7. Minor7,… chúng ta chưa bàn đến.